محوطه ی میراث جهانی چغازنبیل – آل اونتاش ناپیریشا در زبان عیلامی یا بعبارتی دور اونتاش به زبان آشوری محوطه ی باستانی بزرگ و شناخته شده ای در جهان باستان به شمار می رود که پس از طی حدود ۹۰ کیلومتر از شهر اهواز به شمت شوش و سپس گذر از مسیری زیبا می توان این در گوهربار را یافت، قول می دهم در این مسیر حال شما تغییر می کند و انگاری از دنیای مادی اینروزها یکباره جدا می شوید و به سمت عمق تاریخ سفر می کنید. در حدود چهل کیلومتری شهر شوش و بیست کیلومتری هفت تپه این سرزمین جادویی واقع شده است. شهر توسط اونتاش ناپیریشا در حدود ۱۲۷۵ قبل از میلاد از سلسه ای به نام ایگه هالکیان رخ در دنیای وجود نهاد. محلی بکر در کرانه ی رود خروشان دز ، حالا بیایید با هم به جست و گذاری در این محوطه ی باستانی بپردازیم.
برای شناخت این محوطه لازم است ابتدا به شناخت تمدن عیلامی بپردازیم. برا شناخت این تمدن به سراغ کتاب تاریخ و تمدن عیلام ( ایلام ) خواهیم رفت و با گشتی در این کتاب و سپس مطالعه ی کتاب شوش اثر پیر آمیت فقید با اطلاعات مکفی به سراغ چغازنبیل می رویم.
یکی از مشکلات شناخت عیلامی ها این است که زبان عیلامی با هیچ یک از زبانهای شناخته شده نسبتی ندارد و گذشته از آن، هنوز به خوبی خوانده نشده است خصوصا خط پروتو عیلامی یا عیلامی اولیه. به قول دکتر یوسف مجید زاده عیلامی ها را باید متعلق به پروتو – لر ها و یا لر های اولیه دانست. عیلامی ها نام سرزمین خودشان را هلتامتی یا هتامتی می نوشتند، به احتمال هم خودشون رو التامت می نامیدنداین کلمه به احتمال به معنی سرزمین خدا بوده است. سومری ها و آکدی ها هم عیلامی ها را با علامت نیم NIM می شناختند، با معنی سرزمین مرتفع. پیوند جلگه و کوهستان برای هزاران سال در این سرزمین باقی ماند و اکنون نیز می توان دید که چگونه سرزمین جلگه ای اطراف شوش در کنار کوهستان زاگرس خودنمایی می کند. صحنه های بدیعی که نمی توان به سادگی از آنها گذر کرد.
کهن ترین مدرکی که درباره ی ذکر نام عیلام آمده است را می توان به قرن بیست و هفتم میلاد نسبت داد، این افسانه در نوشته ها تمدن همسایه ی سومری آمده است که پادشاه نیمه افسانه ای سومری به نام ان-مبرگیسی به عیلام لشکر کشید و از آنجا غنایم بسیاری بدست آورد.
